đại bác tại Đà Nẵng, Việt Nam. Sau khi chiếm được thành Gia Định vào đầu năm 1859, quân Pháp bắt đầu mở rộng cuộc tấn công vào các vùng lân cận như Tân An, Cần Giuộc, Gò Công và những nơi khác.
Vào đêm rằm tháng 11 năm Tân Dậu (tức ngày 16 tháng 12 năm 1861), những nghĩa sĩ trước đó là nông dân, bất mãn với sự xâm lược ngoại quốc, đã dũng cảm tấn công đồn Pháp tại Cần Giuộc, tiêu diệt một số binh sĩ địch và cố gắng giết thủ lĩnh người Việt đang hợp tác với Pháp.
Khoảng 20 nghĩa sĩ đã hy sinh. Những hình ảnh này đã tạo nên một cảm xúc lớn trong lòng nhân dân.
Theo yêu cầu của Tuần phủ Gia Định - Đỗ Quang, Nguyễn Đình Chiểu đã viết bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc để đọc trong lễ truy điệu những nghĩa sĩ đã hy sinh trong trận đánh này.
Bài văn tế được viết bằng chữ Nôm, gồm 30 câu, tức là 60 chữ đối nghịch, tuân theo hình thức thơ phú luật Đường luật, có vần và đối. Toàn bài mang tính chất nghiêm trọng, bi thảm và có sức cổ vũ mạnh mẽ. Điều đặc biệt và thú vị trong bài văn là việc sử dụng nhiều ngôn ngữ và chi tiết thông thường, quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày nhưng lại xây dựng nên hình ảnh sống động về thế hệ những người tiêu biểu trong cuộc kháng Pháp lúc ấy.
Nói cách khác, bài văn là một thành tựu nghệ thuật xuất sắc trong việc xây dựng hình ảnh nhân vật, kết hợp tinh tế giữa cảm xúc sâu lắng và hiện thực. Ngôn ngữ trong bài văn đơn giản, chất phác, phong phú và gần gũi với cách nói thông thường của nhân dân, đặc biệt là vùng Nam Bộ.
